Życiorys (English Biography at the bottom)
 |
| Jan Chrzan w latach czterdziestych |
Podczas okupacji pracował jako nauczyciel w szkolnictwie zawodowym (1941–1944), zajmując się równocześnie działalnością konspiracyjną i własną twórczością. Uczestniczył w Powstaniu Warszawskim. Organizował pomoc w ratowaniu życia i mienia ludzkiego, kierował budową niejednej barykady, gaszeniem pożarów, transportem rannych z ramienia Polskiego Czerwonego Krzyża. Po upadku Powstania i opuszczeniu stolicy przez wojsko powstańcze – warunkach powszechnego załamania – zdołał ewakuować z Warszawy setki ludzi.
Wniósł również ogromny wkład w ratowanie zabytków kultury narodowej. Podczas Powstania kierował na polecenie Delegatury Rządu RP Działem Zabezpieczenia Dzieł Sztuki miasta stołecznego Warszawy, Rejon Śródmieście Północ. Uczestniczył wraz z profesorem Stanisławem Lorentzem i Janem Cybisem w zabezpieczaniu dzieł sztuki z Muzeum Narodowego i Zamku Królewskiego. Poza tym zajmował się fotograficzną dokumentacją zniszczeń stolicy. Aż do czasu jej wyzwolenia prowadził ewakuację warszawskich bibliotek, archiwów i muzeów.
Pod koniec wojny zgłosił gotowość służenia własnymi umiejętnościami na rzecz odbudowy zniszczonego kraju. Przez kilka kolejnych miesięcy wykonywał bezinteresownie różne prace plastyczne potrzebne instytucjom państwowym. Później jednak, w warunkach stabilizowania się systemu komunistycznego w Polsce, odmówił malowania propagandowych obrazów na potrzeby władz. Mimo szykan i utrudnień w zdobywaniu materiałów plastycznych, nie przestawał tworzyć oraz pracować społecznie.
Od 1945 r. Jan Chrzan działał aktywnie w Związku Polskich Artystów Plastyków. W 1957 roku zorganizował na prośbę ZPAP wzorcowy Salon Plastyki Współczesnej „Art” na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Piastując przez 18 lat funkcję kierownika artystycznego tego salonu promował polską sztukę w kraju i za granicą oraz pomagał wielu polskim artystom w zaistnieniu i utrzymaniu się na rynku sztuki. Opracował również założenia i plan rozruchu Zakładów Artystycznych „Art”. Dzięki jego inicjatywie spółdzielnia uzyskała w Warszawie 11 lokali.
W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych zainicjował i współorganizował słynne Warszawskie Kiermasze Sztuki. Te zbiorowe wystawy pod gołym niebem okazały się ogromnym sukcesem, pozwalając tysiącom ludzi na bezpośredni kontakt ze znakomitymi artystami oraz na zakup ich dzieł. Znany jest również z pomysłu i opracowania nowatorskiej plastycznej metody nauki rzemiosła. Metoda polegająca na wizualizacji procesu powstawania wytworów rzemieślniczych łączyła w sobie walory artystyczne z praktycznym zastosowaniem, prowadząc do znacznego przyspieszenia nauki różnych zawodów.
W 1980 r. został odznaczony za całokształt działalności Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
 |
| Jan Chrzan przy sztalugach |
Twórczość
Oprócz ulubionej techniki olejnej Jan Chrzan stosował często temperę i gwasz. Jego malarstwo – realistyczne w swych podstawach, lecz ekspresyjne w formie przekazu – łączy w sobie tradycje polskiego koloryzmu z akcentami impresjonistycznymi. Z jednej strony znajdujemy w nim gruntowne studium natury, a z drugiej wiele niedopowiedzeń oraz śmiałą grę kolorystyką i fakturą nakładanej farby.
Wiele jego prac znajduje się w instytucjach państwowych oraz domach prywatnych w Polsce i na świecie. Szczególne miejsce w jego twórczości zajmuje cykl poświęcony Powstaniu Warszawskiemu. Patos i tragizm powstańczego zrywu przedstawiał z perspektywy wrażliwego artysty i czynnego uczestnika zdarzeń (większość prac znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Powstania Warszawskiego). Przez całe życie malował pejzaże, wśród których przeważały ulubione motywy warszawskie, ale inspirowały go również widoki innych miast i miasteczek, oraz bujna uroda przyrody. Inne tematy pojawiające się w jego twórczości to akt i martwa natura, rzadziej portret. Zajmował się także malarstwem ściennym (polichromia kościoła w Kolbuszowej koło Rzeszowa) i sztuką użytkową (projekty i wykonawstwo mebli, obuwia, torebek, itp.). Więcej o jego malarstwie możesz przeczytać TUTAJ.
Nic nie zdołało powstrzymać pracy twórczej Chrzana. Jeśli brakowało mu
płótna, to malował na obrusach; gdy nie miał pod ręką papieru czy
tektury, rysował na serwetkach w kawiarni. Jego malarskiego entuzjazmu
nie zahamował nawet paraliż prawej strony ciała w 1983 r. Nauczył się
posługiwania lewą ręką. Tworzył nowe prace i wprowadzał zmiany w
obrazach z lat wcześniejszych. Unikał datowania i tytułowania swych
prac, a ów – charakterystyczny dla całego okresu twórczości – nawyk
przemalowywania własnych obrazów, dodatkowo utrudnia precyzyjne
określenie czasu ich powstania.
Brał udział w licznych wystawach zbiorowych w kraju i za granicą. Nie troszczył się o uznanie i sławę, dlatego też nie zabiegał o organizację swoich wystaw indywidualnych. Pierwsze prezentacje indywidualne malarstwa Jana Chrzana miały miejsce już po jego śmierci:
- wystawa o tematyce powstańczej w Centralnej Bibliotece Wojskowej w Warszawie w 1999 r.:
- wystawa pejzaży warszawskich na warszawskim Ratuszu w lutym i marcu 2006 r.
- wystawa w Galerii Lufcik w Domu Artysty Plastyka w październiku 2007 r.
- wystawa w Salonie Sztuki Klubu Garnizonowego w Modlinie Twierdzy w listopadzie 2007 r.
- wystawa w salonie Art&Design w Warszawie w marcu 2009 r.
- wystawa plenerowa przy Murach Starego Miasta w Warszawie w maju 2009 r.
- od 31 lipca 2013 r. przez prawie rok otwarta była wystawa prac o tematyce powstańczej w Muzeum Powstania Warszawskiego.
Czy jest to pełny obraz człowieka artysty? Z pewnością nie. Nawet w książce nie zmieściłby się opis tej nietuzinkowej postaci o niezwykłej pomysłowości, tego zapalonego artysty oraz czynnego działacza społecznego. Należy w tym miejscu wspomnieć o jeszcze jednym ważnym aspekcie jego życia: rodzinie, o którą przecież troszczył się przez całe życie. Jan Chrzan pozostanie na zawsze w sercach swoich najbliższych: żony Janiny, córek Małgorzaty i Ewy, oraz wnuka Rafała.
Brał udział w licznych wystawach zbiorowych w kraju i za granicą. Nie troszczył się o uznanie i sławę, dlatego też nie zabiegał o organizację swoich wystaw indywidualnych. Pierwsze prezentacje indywidualne malarstwa Jana Chrzana miały miejsce już po jego śmierci:
- wystawa o tematyce powstańczej w Centralnej Bibliotece Wojskowej w Warszawie w 1999 r.:
- wystawa pejzaży warszawskich na warszawskim Ratuszu w lutym i marcu 2006 r.
- wystawa w Galerii Lufcik w Domu Artysty Plastyka w październiku 2007 r.
- wystawa w Salonie Sztuki Klubu Garnizonowego w Modlinie Twierdzy w listopadzie 2007 r.
- wystawa w salonie Art&Design w Warszawie w marcu 2009 r.
- wystawa plenerowa przy Murach Starego Miasta w Warszawie w maju 2009 r.
- od 31 lipca 2013 r. przez prawie rok otwarta była wystawa prac o tematyce powstańczej w Muzeum Powstania Warszawskiego.
Czy jest to pełny obraz człowieka artysty? Z pewnością nie. Nawet w książce nie zmieściłby się opis tej nietuzinkowej postaci o niezwykłej pomysłowości, tego zapalonego artysty oraz czynnego działacza społecznego. Należy w tym miejscu wspomnieć o jeszcze jednym ważnym aspekcie jego życia: rodzinie, o którą przecież troszczył się przez całe życie. Jan Chrzan pozostanie na zawsze w sercach swoich najbliższych: żony Janiny, córek Małgorzaty i Ewy, oraz wnuka Rafała.
Biography in English
 |
| Jan Chrzan in his youth |
Jan Chrzan was born on May 25, 1905 in Piaseczno near Warsaw and passed away on April 21 in Warsaw. He attended the Konrad Krzyzanowski School of Painting and Drawing in 1925. He began his studies at the Warsaw Academy of Fine Arts in 1930, studying under Professor Mieczysław Kotarbiński, and then at the studio of Professor Tadeusz Pruszkowski. Chrzan’s works from that period were acclaimed on numerous occasions. He received, among others, an honorary award for painting and drawing (19 December 1930), a cash prize (27 March 1931), as well as a rectorial distinction (20 June 1931) and a prestigious second-class award (27 June 1932). In 1939, his paintings were included in a foreign travelling exhibition of works by members of the Professional Visual Artists' Bloc.
During the occupation of Warsaw, in addition to his painting, he worked as a teacher at a vocational school (1941–1944). He was also involved in the Polish resistance movement. He played an active role in the Warsaw Uprising during which he organized efforts to save lives, supervised the construction of barricades, and directed the transport of the wounded as a Red Cross volunteer. After the Uprising failed and the resistance fighters fled from the capital, Chrzan, nevertheless, managed to evacuate hundreds of civilians from Warsaw in this most appalling atmosphere of defeat.
Chrzan also made an important contribution to saving Poland's cultural artifacts and national treasures. During the Warsaw Uprising, he headed up a department of the underground government, responsible for safeguarding artworks in the central northern districts of the city. Together with Professor Stanisław Lorentz and Jan Cybis, he set about protecting the most valuable exhibits of the National Museum and the Royal Castle. He also took photographs as a means of documenting the destruction of the Polish capital. Right up until the time of liberation, Chrzan was involved in evacuating exhibits from libraries, archives and museums in Warsaw.
From 1945 onwards, Chrzan was very active in the Polish Union of Artists. In 1957, under the aegis of the PUA, he drew up plans to establish the “Art” Co-operative and set up its pioneering Salon of Modern Art in Warsaw. As a result of his efforts, the co-operative was granted 11 properties around the city. Being the director of the Salon of Modern Art for 18 years, he promoted Polish artists, organizing the the sale of their works at home and abroad.
In the 1960s and 1970s, Chrzan initiated and then jointly organized the famous Warsaw Art Fairs. These collective, open-air exhibitions proved a huge success, bringing thousands of people into direct contact with artists and enabling them to buy their works. Chrzan is also known for inventing and implementing a modern method of artistic training – to be used in vocational schools and craft workshops – based on his own charts, drawings and designs. This visualisation of the crafts making procedure combined the artistic qualities with the practical application, reducing, enormously, the length of the crafts learning process. This revolutionary method was hailed by experts as one of the best and most effective means of vocational training.
In 1980, Jan Chrzan was awarded the Chevalier’s Cross of the Order of Polonia Restituta for his lifetime achievements.
Art
Jan Chrzan created more than 2000 oils, temperas and gouaches. The subject of the Warsaw Uprising always had a special place in his art. He presented that period in Polish history from the perspective of both a sensitive artist and an active participant of the tragic events (most of the paintings belong currently to the Warsaw Uprising Museum). He painted landscapes, inspired by the beauty of nature and different views of the Polish towns, especially Warsaw. His paintings include other subjects as well, such as nudes, still lifes and portraits. He also painted murals (the parish church in Kolbuszowa near Rzeszow) and designed unique furniture, shoes and handbags. Chrzan’s works can be found in public institutions and private homes in Poland, Europe, Japan, Canada, and the United States. |
| Self-Portait |
He took part in the collective exhibitions of art, both at home and abroad. Having no desire for fame or personal recognition, he did not try to organize any individual exhibitions of his works. The first presentations of this kind took place after his death:
- 1999 - the exhibition of Chrzan's paintings on the subject of the Warsaw Uprising in the Central Army Library in Warsaw.
- February-March 2006 - the exhibition of Warsaw Landscapes at Warsaw Town Hall.
- October 2007 - the exhibition in “Lufcik” Gallery in the House of Union of the Polish Artists in Warsaw.
- November 2007 - the exhibition in the Art Salon of the Garrison Club in Modlin Twierdza.
- March 2009 - the exhibition at the Art&Design Salon in Warsaw.
- May 2009 - open-air exhibition by the Old Town Walls in Warsaw.
- From July 31 2013 - till the end of the year - the exhibition of Chrzan's paintings on the subject of the Warsaw Uprising in the Museum of the Warsaw Uprising.
Is this a complete image of a man and an artist? Certainly not. A book would not be enough to describe this unusual ingenious man, a passionate artist and an active social worker. We must also mention one more important aspect of his life – the family he cared for throughout his entire life. He will remain forever in the hearts of his loved ones: his wife Janina, his daughters Malgorzata and Ewa, and his grandson Rafal.
